Adalet niçin mülkün temelidir? Çünkü, toplumda adaletin yerini bulmadığı kanaati hakim olursa, siyasi iktidar toplumu idare etmekte zorlanır. Bu toplumsal kanun, demokratik olmayan rejimler için bile geçerlidir.

Demokrasi temsili halk yönetimi olduğuna göre, oyunun kuralı kişinin yöneticilerini seçmesidir. Vaktiyle Avrupa halkları böyle bir ihtiyaç duymuyordu. Derebeyliklere özgü eşitsizlikler de doğal karşılanıyordu. Fakat yine de adaIet mekanizması iyi yürüdüğü için halk rejimi meşru görüyordu. O rejimlerde bile halkın adalete inancı kalmadığında hükümdarlar çaresiz kalır, zulme başvurarak tutunmaya çalışırdı.

Günümüzde demokrasilerde bu yola sapmak imkansız. Çünkü zulüm anarşi doğuruyor. Demokrasilerdeki tehlike ise halkta siyasi iktidarın adaIet duygusuna sahip olmadığı inancının yerleşmesi. Bu durumda ya kendi haklarını zorla almaya ya da iktidarın yoluna uymaya çalışılır.

Bizim haIimiz de buna benziyor. Bir yandan siyasi istikrara sahip olmanın nimetlerini görüyoruz; diğer yandan alternatifsizliğin sakıncalarını yaşıyoruz. Bu ikisiyle birlikte yaşamak da pekala mümkünken, adaletle ilgili soru işaretlerinden kurtulamıyoruz.

Böyle bir siyasi ortamda iktidarın öncelikli konusu yargı bağımsızlığı değil, adaletin sağlanmasıdır. Çünkü yargı yasalar uyarınca bağımsız hareket eder ama yasa koyucunun adil davranmadığı durumlarda eli kolu bağlıdır. Bağımsız olmak denetlenemez olmak değildir. Yargı da yasamayla denetlen çünkü yasasız suç olmaz. Yasama erkinin mutlak yürütme erki hakimiyeti altında olduğu durumlarda adaletin keyfi hale geldiğine dair genel kanı oluşursa, doğal olarak sorumlu da iktidar olarak görülecektir. Bu durumda masum olsa bile iktidar iftira ve dedikodu konusu olur. Buna meydan vermeyecek kadar adil olamayan bir iktidar da bu durumdan şikayetçi olmamalıdır.

Adaletsiz her iktidar kaçınılmaz olarak çöker.

Adaletsizlikten faydalanabilen olmayacağına göre yeni oluşacak meclisin terkibi nasıl olursa olsun, en azından bu konuda mutlak bir konsensus arayışında olması gerekir ki, halk demokrasiye sahip çıkmayı sürdürsün.